آیا جلوگیری از نفخ معده ممکنه؟

همه ما در برخی مواقع  از  احساس نفخ و ناراحتی دستگاه گوارش رنج می بریم و به دنبال درمان نفخ شکم  می گردیم. در بیشتر مواقع  این احساس آزار دهنده کاملا طبیعی است و جای نگرانی در هنگام مواجه با آن احساس نکنید. اما در موارد نادری نفخ شکم می تواند نشانه ای از یک مشکل جدی تر در سیستم گوارش باشد که باید سریعا به دکتر مراجعه نمایید.

زمانی که نفخ شکم با علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن و…  همراه باشد حتما از یک پزشک بخواهید تا شما را معاینه کند. هر چند در  اغلب اوقات، رژیم غذایی و دلایل ساده مانند خوردن یک وعده غذایی بزرگ یا نمک زیاد می تواند علت نفخ شکم شما باشد.

نفخ شکم یا معده درد چیست؟

نفخ شکم در واقع احساس سفتی، فشار یا پری در ناحیه شکمی که عمدتا از طریق تورم این قسمت  قابل مشاهده می باشد. در برخی از مواقع نفخ شکمی می تواند با احساس درد خفیف  و ناراحت کننده تا احساس دردهای شدید و دردناک همراه باشد.

این احساس درد معمولاً پس از مدتی کاملا محو شده و از بین می رود، اما برای برخی افراد، این مسئله به یک مشکل پر تکرار تبدیل می شود. مشکلات گوارشی و نوسانات هورمونی می تواند باعث نفخ دوره ای شود و در صورتی که به آن توجه نگردد می تواند بیماری ها و مشکلات بسیاری جدی را برای شما در پی داشته باشد.

چرا معده و شکمم  نفخ کرده است؟

شایع ترین علت معده درد و نفخ شکم ، وجود گاز اضافی روده است  که عمدتا فرد بعد از خوردن غذا دچار آن می شود، ممکن است این مشکل به خاطر نقص دستگاه  گوارشی، پرخوری بیش از حد  و سریع باشد یا عدم تحمل غذایی یا شرایط دیگری بروز کند.  تجمع گاز و محتویات گوارشی در زنان هنگام شروع چرخه قاعدگی بسیار رایج است اما گاهی اوقات این مشکل می تواند نشان دهنده یک بیماری جدی تری باشد.

نفخ شکم چقدر شایع است؟

بین 10 تا 25 درصد از افراد سالم از بروز گاه به گاه نفخ شکم شکایت دارند که حدود 75 درصد از این افراد علائم خود را متوسط ​​تا شدید توصیف می کنند.  ولی حدود 10 درصد از افرادی که از نفخ شکم و درد معده شکایت می کنند و به طور منظم آن را  تجربه می نمایند،  افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) هستند.

 

علل احتمالی وقوع نفخ  شکم چیست؟

در بیشتر موارد افرادی که از نفخ شکمی شکایت دارند از رژیم غذایی و سبک زندگی نامناسبی برخوردار هستند. اما برخی از عوامل می توانند به عنوان علل احتمالی وقوع نفخ شکم محسوب شوند که در این بخش به طور مختصر آن ها را بیان خواهیم نمود.

گاز

گاز یک محصول جانبی طبیعی هضم در سیستم گوارش انسان است ؛  اما  تولید و وجود گاز بیش از حد در  روده به این معنی است که فرایند هضم دچار مشکل شده است. همچنین شما می توانید گازها را با بلعیدن هوای اضافی یا نوشیدن نوشابه های گازدار وارد بدن خود کنید، این گازها بیشتر از طریق آروغ زدن قبل از رسیدن به روده شما خارج می شوند. از سوی دیگر گازهای موجود در روده بیشتر توسط باکتری های روده که کربوهیدرات ها را هضم می کنند، در فرآیندی به نام تخمیر تولید می شوند در نتیجه اگر تخمیر بیش از حد در حال انجام است، به این دلیل است که کربوهیدرات‌ها در گوارش وجود دارد.

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO)  

زمانی که  باکتری ها از روده بزرگ به روده کوچک سرریز می شوند یا جمعیت باکتری‌های مفید بدن بیش از اندازه طبیعی رشد کرده باشد فرد دچار نفخ می شود. برخی از باکتری‌ها در هنگام سنتز گاز تولید می کنند که باید از بدن دفع گردد.

اختلالات در عملکرد سیستم گوارشی  IBS

زمانی که بدن شما به دلایل غیرقابل توضیحی در فرایند هضم غذا دچار مشکل گردد؛ علائمی چون تولید گاز اضافی و نفخ بعد از غذا خوردن  ظاهر می شود. اگر این علائم با اسهال یا یبوست، حالت تهوع، استفراغ، تب، خونریزی، کم خونی و کاهش وزن ناخواسته همراه باشد، نشانه وقوع مشکلات جدی و اختلالات در عملکرد سیستم گوارشی است.

حساسیت احشایی

برخی از افراد حتی زمانی که از حجم طبیعی  گاز تولید شده توسط دستگاه گوارش برخوردار هستند، باز احساس تجمیع گاز و نفخ دارند. این وضعیت اغلب با IBS ، اختلالات مربوط به مسیرهای عصبی روده به مغز ارتباط مستقیمی دارد. این افراد گاهی اوقات حتی برای ایجاد فضای بیشتری در حفره شکمی برای گاز (دیسینرژی شکمی) دچار واکنش بیش از حد عضلانی می شوند. ماهیچه های شکمی آنها در حضور گاز شل شده و بیرون می زند.

 رژیم غذایی

پر خوری، استفاده از فست فود یا غذاهای گوشتی به صورت طولانی مدت و عدم مصرف سبزیجات یا مواد خوراکی فیبر دار می تواند باعث نفخ شکم و تولید گاز در سیستم گوارش گردد.

یبوست

برخی از افراد به دلیل داشتن رژیم غذایی یا سبک زندگی نامناسب و بیماری زمینه ای ممکن است دچار یبوست مزمن شوند. مدفوع پشتیبان در روده بزرگ باعث می‌شود که غذاهایی که اخیراً هضم شده، مدت بیشتری در روده‌ها باقی بمانند و در انتظار پایین آمدن باشند. در نتیجه عضلات و مواد تجمع یافته در روده ها  منبسط می شوند  تا حجم اضافی در قسمت انتهایی سیستم گوارش جای شود که منجر به نفخ می شود.

وجود بیماری های زمینه ای

روده کوچک می تواند توسط تومورها، بافت اسکار، تنگی یا فتق مسدود شود که وقوع چنین مباحثی به دلیل وجود بیماری های زمینه ای رخ می دهد. بیماری‌های التهابی مانند بیماری کرون و دیورتیکولوز می‌توانند به بخش‌هایی از روده کوچک آسیب برسانند و تنگی‌هایی ایجاد کنند که عبور محتویات گوارشی را محدود می‌کند.

اختلالات حرکتی گاستروپارزی، فلج جزئی ماهیچه‌های معده و اختلال عملکرد کف لگن می تواند باعث یبوست شود یا منجر به کند شدن دستگاه گوارشی گردد.

افزایش یا کاهش وزن ناگهانی

اگر در طی چند ماه گذشته به طور ناگهانی دچار افزایش یا کاهش وزن شده اید احتمالاً وقوع نفخ شکمی بسیار طبیعی می باشد. به طوری که حتی بعد از صرف یک وعده غذایی معمولی ممکن است در طول هضم احساس نفخ غیر طبیعی داشته باشید.

هورمون ها

مطالعات علمی بیان می کند که  از هر 4 زن 3 نفر قبل و در طول دوره قاعدگی خود نفخ شکم را تجربه می کنند. همچنین نفخ شکمی یکی از شکایات رایج در طول نوسانات هورمونی در دوران پیش از یائسگی است که به تغییرات هورمون های زنانه اشاره ویژه ای می نماید.  چرا که در طول این دوران استروژن باعث احتباس آب شده و از سوی دیگر به مقدار استروژن افزوده شده و پروژسترون کاهش می یابد.

علائم نگران کننده وقوع نفخ شکم

نفخ زمانی اتفاق می افتد که دستگاه گوارش با هوا یا گاز پر می شود که می تواند ناشی از خوردن یک غذای ساده باشد. علاوه بر خوردن غذای نامناسب عوامل دیگری همچون  عدم تحمل لاکتوز می تواند دلایل ساده بروز نفخ شکمی باشد. در صورتی که این مشکل با علائم زیر همراه باشد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید.

• شکایت مداوم از درد معده، ناراحتی و گاز همچون  آروغ زدن مکرر یا صدای غرش و غرغر شکم
• خون در مدفوع شما
• کاهش وزن قابل توجه
• خونریزی واژینال (بین دوره های قاعدگی یا اگر یائسه هستید)
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• سوزش سردل که به مرور زمان بدتر می شود.
• تب (به دلیل عفونت)

مراقبت و درمان نفخ شکم

درمان نفخ شکم زمانی حیاتی است که فرد در دراز مدت با این عارضه دست و پنچه نرم می کند؛ در این صورت شما باید به ‌دنبال درمان‌ اساسی بروید و از درمان های خانگی برای رفع نفخ شکم یا جلوگیری بروز آن استفاده کنید.

استفاده از دمنوش‌های گیاهی 

استفاده از دمنوش های نعناع، ​​بابونه، زنجبیل، زردچوبه و رازیانه می‌توانند به هضم غذا کمک کرده و  پردازش گاز اضافی را بهبود بخشد. چای قاصدک می تواند به کاهش احتباس آب کمک کند یا مصرف کپسول روغن نعناع به عضلات روده شما کمک می کنند تا آرام شوند. استفاده از دارو های گیاهی می تواند به شما کمک کند تا مدفوع و گاز به دام افتاده را دفع کنید، به خصوص اگر مشکلات شما ناشی از یک مشکل حرکتی باشد.

مصرف داروی نفخ شکم

پزشک می تواند علت نفخ را از طریق معاینه فیزیکی تشخیص دهد و در همین حین از شما بخواهد در مورد علائمی که با آن درگیر هستید به طور روشن صحبت نمایید.

همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد آزمایش‌هایی را انجام دهید تا بتواند علت اصلی مشکل شما را بررسی و ارزیابی نماید. در نفخ موقت، پزشک از داروهای مختلفی که گاز و نفخ را تسکین می دهند، استفاده نموده که شامل سیمتیکون یا درپوش زغالی هستند. پروبیوتیک ها مانند برخی از انواع ماست و مصرف  مواد گیاهی فیبردار می تواند ناراحتی شما را تسکین دهد.

آنتی اسیدها

آنتی اسیدها التهاب در دستگاه گوارش را تسکین می دهند و به دفع راحت گاز کمک می کنند به همین خاطر یکی از داروهای موثر در درمان نفخ شکم محسوب می گردد. آنتی اسیدها اغلب شامل ماده فعال سیمتیکون هستند که با گروه بندی حباب های گاز کوچکتر در کنار هم، گاز را دفع می کند.

 مکمل های منیزیم دار

مکمل های منیزیم به خنثی کردن اسید معده و شل شدن ماهیچه های روده کمک می کند. منیزیم یک اثر ملین طبیعی دارد که می تواند گهگاه مفید باشد، اما اگر زیاد از آن استفاده کنید می تواند باعث ایجاد عادت شود.

بیومگنلیت منیزیم سیترات

 پروبیوتیک ها 

پروبیوتیک ها می توانند به عنوان مکمل یا متعادل کننده فعالیت و جمعیت باکتری های روده را بهبود بخشند. این داروها نه تنها  به هضم بهتر غذا کمک می کنند بلکه موجب جذب گازهای اضافی روده و معده می شوند. بنابراین شاید مجبور شوید داروها را  برای چند روز یا چند هفته به طور مداوم مصرف کنید تا متوجه تاثیرات مثبت آن ها شوید.

پوسته پسیلیوم

پوسته پسیلیوم یک مکمل فیبری محبوب است که می تواند به شما در دفع منظم مدفوع و درمان نفخ شکم کمک کند. به یاد داشته باشید که همیشه مکمل های فیبر را به تدریج و با مقدار زیادی آب مصرف کنید و در صورت نیاز می توان از ملین های بدون نسخه استفاده نمود.

آیا می توان به طور خانگی اقدام به درمان  نفخ شکم کرد؟

اگر نفخ معده شما به دلیل رژیم غذایی نادرست یا مصرف الکل است، با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی می توانید نسبت به درمان نفخ خود اقدام نموده و از بروز آن جلوگیری کنید.

• از غذاهایی مانند کلم، کلم بروکسل، شلغم، لوبیا و عدس که باعث ایجاد گاز می شوند خودداری کنید.
• از جویدن آدامس خودداری کنید.
• از استفاده از نی برای نوشیدن خودداری کنید.
• مصرف نوشیدنی های گازدار (مانند نوشابه) را کاهش دهید یا از مصرف آن خودداری کنید.
• از خوردن و آشامیدن غذاهایی که شامل فروکتوز یا سوربیتول هستند، خودداری کنید.
• آهسته غذا بخورید
• برای جلوگیری از یبوست، غذاهای سرشار از فیبر مصرف کنید.
• اگر از مصرف لبنیات خودداری کنید.
• سیگار کشیدن را ترک کنید.
• ورزش منظمبا تمرکز بر تقویت بدن می تواند به مبارزه با نفخ شکم کمک کند.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

در هنگام مراجعه به پزشک به خاطر نفخ شکم و معده درد باید سوالاتی که ذهن شما را به خود مشغول کرده را از دکتر بپرسید.

• آیا برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز به آزمایش نیاز دارم؟
• چرا برخی از غذاها باعث نفخ من می شوند در حالی که هرگز قبلاً چنین نبودند؟
• اگردیابت دارم و دارو یا شیرین کننده های مصنوعی من باعث نفخ می شود، چه کاری می توانم انجام دهم؟
• آیا نفخ من می تواند نشانه چیز جدی تری باشد؟
• چه نوع داروهای بدون نسخه را می توانم امتحان کنم؟

درمان نفخ شکم بعد از عمل جراحی

با رعایت اصول بهداشتی مراقبت از محل برش و رعایت عادات غذایی که مانع تورم دستگاه گوارش می شود، می توانید عوارض ناشی از عمل  را کاهش دهید. در راستای درمان نفخ شکم بعد از عمل جراحی باید تمامی توصیه های پزشک یا پرستار خود را در مورد تمیز نگه داشتن زخم به طور جدی دنبال کنید. علاوه بر این، برای جلوگیری از نفخ، باید غذاهای ملایم و آسان هضم را به مقدار کم در طول روز بخورید. همچنین برای جلوگیری از یبوست باید مقدار زیادی آب بنوشید و غذاهای غنی از فیبر مصرف نمایید.

• پس از جراحی پزشک به شما می گوید که چگونه در خانه از خود مراقبت کنید.
• حتماً دستورالعمل‌های مراقبتی و بهداشتی را پس از جراحی رعایت کنید.
• از پوشیدن لباس‌های فشرده‌کننده برای مدت زمان توصیه‌شده، استفاده نمایید.
• محل برش خود را هر روز با آب و صابون ملایم بشویید.
• ناحیه مورد نظر را به آرامی با یک حوله تمیز خشک کنید و از ماندگاری رطوبت در اطراف این ناحیه که می تواند باعث عفونت و تورم شود، جلوگیری نمایید.
• کمپرس سرد را به مدت 20 دقیقه روی شکم خود قرار دهید.
• از قرار دادن مستقیم یخ روی پوست خودداری کنید، زیرا می تواند باعث تحریک یا آسیب به پوست شود.
• برای جلوگیری از عفونت از دست زدن به محل برش خودداری کنید.
• اگر از لوسیون اطراف شکم خود استفاده می کنید، از نوعی بدون عطر استفاده کنید و مطمئن شوید که برش را لمس نمی کند.

کلام آخر

نفخ شکمی معمولا گوارشی، هورمونی است که می تواند باعث شود که شما به طور کلی احساس بیماری و خستگی کنید. تا زمانی که علائم اگر نفخ برطرف نشد یا بدتر شود  یا با علائمی دیگری مانند تب یا استفراغ همراه باشد باید به دنبال پزشک متخصص گوارش بگردید.

استفاده از غذاهای پرچرب فرآیند هضم را نموده و آن را  طولانی  می کند در نتیجه می تواند منجر به یبوست و نفخ شود. غذاهای فرآوری شده نیز دارای مواد مغذی کمی هستند، بنابراین ممکن است پس از مصرف کالری زیاد، احساس گرسنگی بیشتری در شما ایجاد کنند.

بنابراین از طریق یک رژیم غذایی مناسب و حذفی پزشک حساسیت های غذایی شما را شناسایی کرده و به سیستم گوارش شما فرصتی برای بهبودی می دهد. از سوی دیگر برخی از زنان با مصرف قرص های ضد بارداری هورمونی از نفخ ماهانه و سایر علائم PMS تسکین می یابند.

سوالات متداول