​کمبود ویتامین B12 را چطور جبران کنیم؟

کمبود ویتامین B12 را می توان یکی از عارضه های بسیار رایج و در عین حال قابل درمان دانست که بر سلامتی افراد تاثیر بسیار زیادی می گذارد. که اگر به اندازه کافی ویتامین B12 را از منابع غذایی مختلف دریافت نکنید یا بدن شما آن را به درستی جذب نکند در موارد شدیدتر ممکن است دچار اختلالات بسیار جدی و خطرناک شوید.

چرا که کمبود ویتامین B12 می تواند عارضه های جسمی، عصبی و روانی ایجاد کند و زندگی روزمره شما را به مخاطره بیندازد. ولی می توان با مصرف مکمل های ویتامین B12 به طور طبیعی رفع نمود و سلامتی دوباره را به سلول های بدن باز گرداند.

ویتامین B12 یکی از ویتامین های سری ب است که ممکن است در برخی مواقع سلول های بدن در جذب مقدار لازم آن دچار مشکل شوند. در نتیجه به خاطر کمبود این ویتامین متابولیسم و سایر کنش های ضروری داخلی بدن  دچار مشکل می گردد. در نتیجه عملکرد مناسب سلول های مختلف دچار مشکل شده و حتی در موارد شدیدتر به عنوان یه عامل تهدید کننده زندگی فرد محسوب می شود.  چرا که ویتامین B12 یک ماده مغذی مهم است که در تولید گلبول های قرمز خون، DNA و ماده ژنتیکی همه سلول های بدن شما نقش پر رنگی دارد.

ویتامین B12  در چه منابع غذایی یافت می شود؟

ویتامین  B12 یکی از نیازهای بدن انسان است که به بافت های مختلف بدن شما کمک می‌کند تا سلول‌های عصبی و خونی را سالم نگه دارد. همچنین این ویتامین در ایجاد ماده ژنتیکی تمام سلول‌ها نقش اساسی دارد، بنابراین برای دریافت آن باید غذا و نوشیدنی‌هایی مصرف کنید که حاوی مقادیر مناسبی ویتامین B12 هستند.

ویتامین B12 عمدتا در محصولات حیوانی مانند گوشت، لبنیات، تخم‌مرغ و غذاهای غنی‌شده (غذاهایی که ویتامین‌ها و مواد مغذی خاصی به آن‌ها اضافه‌شده است) مانند غلات خاص، نان و مخمرهای مغذی به مقدار کافی یافت می شود.

همچنین شما برای تامین این ماده غذایی در طول روز می توانید از قرص مولتی ویتامین دارای ویتامین B12 استفاده کنید. مکمل های ویتامین B12 برای جلوگیری از ابتلا به کمبود ویتامین B12 بسیار مفید هستند، البته باید حین مصرف این دارو از مصرف نوشیدنی های الکلی به طوری جدی اجتناب نمایید.

زیرا مصرف مکرر الکل می تواند به سیستم گوارش شما آسیب برساند و جذب ویتامین B12 را برای بدن دشوار کند. همچنین  اگر به بیماری های گوارشی مانند بیماری کرون یا سلیاک مبتلا هستید، باید در هنگام مصرف مکمل های غذایی به دستورالعمل های پزشکی توجه کنید تا سالم بمانید.

علائم کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 به طور کلی در دو حالت اتفاق می‌افتد که یا بدن شما به‌ اندازه کافی این ویتامین را دریافت نمی‌کند و یا بدن در جذب مقدار کافی ویتامین ب 12 از  مواد غذایی دچار مشکل است. از آنجایی که این ویتامین یکی از ریزمغذی های مهم و مورد نیاز بدن محسوب می گردد؛ باید بزرگ‌سالان حدودا 2.4 میکروگرم ویتامین ب 12 را به صورت روزانه دریافت نمایند. البته زنان باردار یا شیرده، نوزادان و کودکان در طول روز به مقادیر بیشتری از  ویتامین ب 12(B12) نیاز دارند. علائم کمبود ویتامین ب12 شامل موارد زیر می باشد:

• احساس خستگی یا ضعف مداوم
• احساس تهوع، استفراغ یا اسهال
• بی اشتهایی و اظهار بی میلی به غذا
• کاهش وزن یهویی
• دردهای دهانی یا زبان و ابتلا به انواع افت ها
• پوست زرد رنگ
• بی حسی یا گزگز دست و پاها
• مشکلات بینایی یا دوبینی
• مشکل در به خاطر سپردن چیزها
• احساس گیجی
• مشکل در راه رفتن یا صحبت کردن
• احساس افسردگی
• احساس تحریک پذیری بالا
• تغییرات ناگهانی در احساس و رفتار فرد

بدن چگونه ویتامین B12 را جذب می‌کند؟

برای اینکه سلول های بدن بتوانند ویتامین B12 را از مواد غذایی مختلف به راحتی جذب کنند، باید به طور کلی دو متابولیسم در بدن شما اتفاق بیفتد. چرا که این ویتامین جزو ریز مغذی های ضروری است که از طریق دستگاه گوارش جذب شده و وارد مجاری گردش خون می شود.

• اسیدکلریدریک موجود در معده می تواند ویتامین B12 موجود در غذای بلع شده را جدا کند.
• ویتامین B12 با فاکتور ذاتی (پروتئینی که توسط معده شما ساخته می‌شود) ترکیب شده، سپس توسط بافت دستگاه گوارش جذب می شود.

کمبود ویتامین B12 ناشی از کدام بیماری ها رخ می دهد؟

در برخی از اوقات کمبود ویتامین B12 زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به بیماری خاصی مبتلا شده باشد و بدن از جذب این عنصر نتوان گردد. شرایطی و بیماری هایی که می‌تواند منجر به کمبود ویتامین B12 در بدن شود، عبارت‌اند از:

·        پیروی از  رژیم غذایی نامناسب

افرادی که به‌ اندازه کافی غذاهای حاوی ویتامین B12 را مصرف نمی‌کنند یا غذاهای غنی‌شده با ویتامین B12 در سبد غذایی آنها وجود ندارد در دراز مدت ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شوند.

·        گستریت

ورم معده همان التهاب مخاط معده است که یکی از علل شایع کمبود ویتامین B12 محسوب می گردد و  می‌تواند باعث کمبود این ویتامین در نتجه کاهش سطح اسید هیدروکلریک در معده شود. وجود سطح کافی اسید هیدروکلریک در معده برای جذب ویتامین B12 مورد نیاز بدن ضروری است.

·        کم‌خونی پرنیشیوز

این نوع کم خونی یک بیماری نادر پزشکی که در آن بدن قادر به ساختن پروتئینی به نام فاکتور ذاتی توسط معده شما نیست. چرا که شما برای جذب ویتامین ب 12 به فاکتور ذاتی نیاز دارید تا بدن بتواند این ویتامین را جذب کند.

·        بیماری‌های گوارشی

بیماری‌هایی که بر سیستم گوارش تأثیر می‌گذارند، مانند بیماری کرون و سلیاک، می‌توانند از جذب کامل ویتامین B12 توسط بدن جلوگیری کنند.

·        جراحی

افرادی که جراحی دستگاه گوارش مانند بای پس معده (جراحی کاهش وزن) انجام می‌دهند، ممکن است در جذب ویتامین B12 دچار مشکل شوند.

·        کمبود Transcobalamin II

این عارضه ‌یک اختلال ژنتیکی نادر است که انتقال ویتامین B12 (به‌عنوان کوبالامین) را در بدن و بین سلول های خونی مختل می‌کند.

بهترین راه برای رفع کمبود ویتامین B12 چیست؟

ویتامین B12 یکی از ماده های بسیار  مهمی است که بدن شما برای تثیبت سلامتی و شادابی خود به آن نیاز ضروری دارد. اکثر افراد می‌توانند با مصرف قرص ویتامین B12 یا دریافت این ویتامین از طریق رژیم غذایی مناسب مانع ابتلا به کمبود ویتامین B12 شوند.

اما بهترین راه برای دریافت B12 برای بیماران به خصوص افرادی که از کم کاری تیروئید رنج می برند استفاده از قالب خوراکی و  تزریقی این ویتامین است. در بیماران تیروئیدی تزریق ویتامین از مجرای روده، جایی که مشکلات جذب رخ می‌دهد، دور می‌زند و مستقیماً به بافت عضلانی شما می‌رود درست در جایی که می‌تواند درون سراسر بدن شما گردش کند.

بر اساس تحقیقات انجام‌ شده، بسیاری از بیمارانی که ویتامین B12 خوراکی را مصرف نموده و نتیجه مثبتی نگرفتند، با تزریق آن بهبود یافته اند.  اگر چه نمی توان گفت دقیقاً چه مقدار ویتامین B12 باید در طول روز استفاده کرد اما در حالت کلی دستورالعملی در مورد میزان مصرف ویتامین B12 را بیان کرده ایم.

• کپسول خوراکی با دوز مصرفی 400-1000 میکروگرم در روز
• قرص B12 زیر زبانی با دوز 1000-5000 میکروگرم در روز
• تزریق ویتامین B12 – 5000 میکروگرم در هفته

کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 چیست؟

کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما نتواند گلبول‌های قرمز سالم تولید کند و مقدار کافی از این ویتامین در بدن موجود نباشد. ویتامین B12 برای ساخت گلبول‌های قرمز لازم است. به همین دلیل، کمبود ویتامین B12 می‌تواند باعث کم‌خونی شود.

برای همین هر فردی در هر سنی ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شود؛ اما احتمال کمبود ویتامین B12 در افرادی که 60 سال یا بیشتر دارند در مقایسه با سایر گروه‌های سنی بیشتر است.

تقریباً 1.5 تا 15 درصد افراد دچار کمبود ویتامین B12 هستند که در اینجا درصد افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند بر اساس محدوده سنی آورده شده است:

• حداقل 3 درصد از افراد 20 تا 39 ساله.
• حداقل 4 درصد از افراد 40 تا 59 ساله.
• حداقل 6 درصد از افرادی که 60 سال یا بیشتر دارند.

چرا سطح پایین ویتامین B12 در افراد مسن شایع است؟

ویتامین B12 فقط در گوشت و لبنیات در دسترس انسان است که شما می توانید با مصرف این منابع خوراکی به میزان کافی این ویتامین را دریافت کنید. همچنین  شما می توانید به‌ راحتی این ویتامین را از طریق مصرف یک مکمل یا مولتی‌ویتامین ب 12 دریافت کنید.

مقدار توصیه‌شده روزانه ویتامین B12 برای بزرگ‌سالان 2.4 میکروگرم که در یک رژیم غذایی شما به طور متوسط می توانید مقدار  5-7 میکروگرم ویتامین B12 دریافت کنید. همچنین با مصرف یک مولتی‌ویتامین می توانید به صورت روزانه  12-25 میکروگرم ویتامین ب 12 استفاده نمایید.

کمبود ویتامین B12 اغلب جزو مواردی است که در بین افراد جامعه علی الخصوص بزرگسالان نادیده گرفته می‌شود. زیرا علائمی همچون خستگی، کم‌خونی، نوروپاتی، مشکلات حافظه یا مشکلات راه رفتن در افراد مسن بسیار شایع است و به‌راحتی می‌تواند ناشی از عوامل دیگری باشد.

از سوی دیگر کمبود ویتامین B12 بسیار آهسته در بدن ظاهر می‌شود، بنابراین افراد اغلب دوره طولانی کمبود خفیف را پشت سر می‌گذارند. در طول این مدت افراد مسن ممکن است علائم کمبود این ویتامین را به‌ سختی بروز بدهند یا به بیماری مزمن دیگری نسبت داده شود.  با این‌حال زمانی که یک فرد مسن دلایل زیادی برای خستگی یا مشکلات حرکتی دارد، باید همه عامل تشدیدکننده‌ را بررسی نموده و برطرف کنید. چرا که برخلاف بسیاری از مشکلاتی که افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، کمبود ویتامین B12 کاملاً قابل‌درمان است.

کمبود ویتامین B12 چگونه بر افراد مسن  تأثیر می گذارد؟

با افزایش سن توانایی افراد در جذب ویتامین B12 کاهش می‌یابد.، چرا که عمدتا بزرگ‌سالان در تولید اسیدها و آنزیم‌های معده که در پردازش ویتامین مورد نیاز است، دچار مشکل می‌شوند. عوامل خطرناکی که به صورت رایج در اثر کاهش سطوح پایین ویتامین B12  متوجه افراد مسن می شوند عبارت‌اند از:

• سطوح پایین اسید معده می تواند به دلیل ضعیف شدن پوشش معده (همچنین به‌عنوان “گستریت آتروفیک” شناخته می‌شود) یا به دلیل داروهای کاهش‌دهنده اسید معده باشد.
• داروهایی مانند متفورمین (مورداستفاده برای دیابت) که در جذب ویتامین B12 اختلال ایجاد می‌کند.
• الکلیسم، که معده را تحریک می‌کند و گاهی با رژیم غذایی نامناسب مرتبط است.
• جراحی برای برداشتن بخش‌هایی (یا تمام) معده یا روده کوچک.
• هر مشکلی که باعث جذب ضعیف در معده یا روده کوچک شود، مانند بیماری کرون.

چرا کمبود ویتامین B12 در بین بیماران تیروئیدی شایع است؟

همان‌طور که گفتیم بین کم‌کاری تیروئید و کمبود ویتامین ب ۱۲ ارتباط تنگاتنگی وجود دارد که در برخی موارد سلامتی فرد را به صورت ویزه و حاد تهدید می کند. تیروئید به تنظیم عملکرد روده ازجمله تحرک روده و میزان ترشح اسید معده (از طریق تأثیر آن‌ها بر سلول‌های خاص در معده) کمک می‌کند.

در زمانی که فرد دچار  کم‌کاری تیروئید می شود، معده اسید کافی تولید نمی‌کند و حرکت روده نیز کند خواهد شد. درنتیجه نه‌تنها هضم غذا بلکه جذب برخی مواد مغذی به‌ویژه ویتامین ب ۱۲ نیز مشکل می‌شود و این روند باعث کمبود ویتامین ب ۱۲ می‌گردد.

هنگامی‌که ویتامین B12 را مصرف می‌کنید، این ویتایمن توسط اسیدها و آنزیم‌های موجود در معده و روده کوچک پردازش می‌شود. سپس ویتامین فرآوری شده توسط روده کوچک جذب‌شده و در بدن به‌خصوص در کبد ذخیره می‌شود تا نیازهای بدن را برای چند سال برآورده کند. اگرچه ویتامین B12 ضروری است، اما هرروز فقط مقدار کمی از آن موردنیاز بدن هست که در یک فرد سالم چند سال طول می‌کشد تا علائم کمبود آن نمایان گردد.

چگونه کمبود ویتامین B12 تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص کمبود ویتامین B12 به خصوص در افراد مسن ممکن است بسیار دشوار باشد، زیرا علائم همیشه وجود ندارند یا  اینعلائم می‌توانند مشابه سایر کمبودهای تغذیه‌ای باشند. پزشکان معمولاً آزمایش خون معمولی را برای بررسی کمبود ویتامین B12 در افرادی که در معرض خطر ابتلا این عارضه هستند را تجویز و انجام می‌دهند. آزمایش‌هایی که برای تشخیص کمبود ویتامین B12 استفاده می‌شود شامل شمارش کامل سلول های خون (CBC) و بررسی میزان ویتامین B12 در خون است. اگر میزان ویتامین B12 در خون فرد کمتر از 150 در هر میلی‌لیتر باشد، به کمبود ویتامین B12 مبتلا می‌شود.

کمبود ویتامین B12 می‌تواند علائم فیزیکی، عصبی و روانی ایجاد کند که در صورت بی توجهی به علائم آن  با گذشت زمان این عارضه می تواند بدتر شود. برخی از افراد ممکن است علیرغم داشتن سطح پایین ویتامین B12 در بدن خود هیچ علامتی نداشته باشند. افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 می‌توانند علائم عصبی یا آسیب بدون کم‌خونی (کمبود گلبول قرمز) داشته باشند.

کمبود ویتامین B12 چگونه درمان می‌شود؟

کمبود ویتامین B12 را می‌توان با تجویز داروی خوراکی و مکمل ویتامین B12 در مدت بسیار کوتاهی به طور کامل درمان کرد.  این بیماری اغلب با سیانوکوبالامین، نوعی ویتامین B12 ساخته دست بشر درمان می‌شود که بسته به علت کمبود، ممکن است فرد فقط تا زمانی که سطح ویتامین B12 به حالت عادی برگردد باید تحت درمان قرار گیرد.

در برخی موارد فرد ممکن است مجبور باشد تا پایان عمر خود از شیوه های درمانی مختلف و مکمل ویتامین B12 استفاده کند. گزینه‌های درمان ویتامین B12 عبارت‌اند از:

• • داروی خوراکی ویتامین B12
  • تزریق عضلانی ویتامین B12
  • ژل بینی ویتامین B12
  • اسپری بینی ویتامین B12

قرص ویتامین ب12 یوروویتال

عوامل خطرناک کمبود ویتامین B12 چیست؟

اگر فردی یک یا چند مورد از عوامل خطر زیر را داشته باشد احتمال ابتلا به کمبود ویتامین B12 در وی به میزان قابل توجعی افزایش می یابد.

·        سن بالای 75 سال

افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند، زیرا بدن آن‌ها اغلب قادر به جذب کامل ویتامین B12 نیست.

• داشتن اختلال در دستگاه گوارش

اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک و کرون می‌تواند جذب ویتامین B12 را برای بدن دشوارتر کند، زیرا در بیماری های گوارشی هضم غذا و جذب عناصر مورد نیاز بدن دچار مشکل می شود.

• پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی

ویتامین B12 به‌طور طبیعی فقط در محصولات حیوانی مانند گوشت و لبنیات یافت می‌شود، به همین دلیل افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری یا ی دارند؛ اگر غذاهای غنی‌شده با ویتامین B12 را به‌اندازه کافی مصرف نکنند، بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 هستند.

·        مصرف برخی داروها

برخی داروها ازجمله متفورمین (دارویی که برای کنترل دیابت استفاده می‌شود)، مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI تا برای درمان GERD و زخم معده استفاده می‌شود)، مسدودکننده‌های هیستامین H2 (داروی مورداستفاده برای کاهش میزان اسیدی که معده) و قرص‌های ضدبارداری خوراکی می‌توانند منجر به کاهش سطح ویتامین B12 در بدن شما شوند.

·        مصرف بیش‌ از حد الکل

اعتیاد مزمن به الکل می‌تواند به سیستم گوارش شما آسیب برساند و باعث کمبود ویتامین B12  به دلیل عدم جذب این ویتامین از دستگاه هاضمه گردد.  

چگونه می‌توانم از ابتلا به کمبود ویتامین 12 جلوگیری کنم؟

با مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی ویتامین B12  می توان از کمبود این ویتامین در سنین مختلف جلوگیری نمود. گزینه‌های مصرف ویتامین B12 در بستر رژیم غذایی عبارتند از:

• مصرف محصولات غذایی حیوانی همچون گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی که همگی حاوی ویتامین B12 هستند.
• غذاهای غنی‌شده با ویتامین ب 12 که دارای ویتامین‌ها و مواد مغذی خاصی هستند و به‌طور طبیعی این عنصر در ایم منابع غذایی وجود ندارند. غذاهای غنی‌شده شامل غلات صبحانه، مخمرهای مغذی، شیر گیاهی و نان خاصی هستند که باید در حین خرید حتماً برچسب غذا (حقایق تغذیه‌ای) را بررسی کنید تا ببینید آیا غذا با ویتامین B12 غنی‌شده است.

• مکمل‌های غذایی ویتامین B12 که اغلب مولتی‌ویتامین‌ها دارای ویتامین B12 هستند که باید در انتخاب بهترین مکمل از پزشک معالج خود کمک بخواهید.
• اجتناب از الکل را جدی بگیرید زیرا مصرف مکرر الکل می‌تواند به سیستم گوارش شما آسیب برساند و جذب ویتامین B12 را برای بدن دشوار کند.
• تمام تلاش خود را برای مدیریت بیماری گوارشی خود انجام دهید: اگر به بیماری گوارشی مانند بیماری کرون یا بیماری سلیاک مبتلا هستید، حتماً دستورالعمل‌های ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود را دنبال کنید تا سالم بمانید.

کلام آخر

افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند بستگی به این دارد که این کمبود چقدر زود تشخیص داده‌شده و درمان شود. اگر کمبود ویتامین B12 زود تشخیص داده شود، بیشتر افراد می‌توانند با درمان از شر علائم خود خلاص شوند. بسته به علت کمبود ویتامین B12، ممکن است مجبور شوید فقط برای مدت کوتاهی دارو مصرف کنید یا ممکن است مجبور باشید تا آخر عمر دارو مصرف کنید.

اگر یک فرد مسن دارای هر یک از مشکلات سلامتی است که می‌تواند ناشی از سطوح پایین این ویتامین باشد، احتمالاً باید ازنظر کمبود ویتامین B12 بررسی شود.

اگر نگران حافظه، عملکرد مغز، نوروپاتی، راه رفتن یا کم‌خونی هستید، به‌ویژه توصیه می‌کنم سطح ویتامین B12 را بررسی کنید.

برای اطمینان از اینکه کمبود خفیف ویتامین B12 را از دست نمی‌دهید، همچنین می‌توانید به‌طور پیشگیرانه سطوح پایین ویتامین B12 را بررسی کنید اگر شما یا خویشاوند بزرگ‌ترتان از هر یک از عوامل خطر رایج مرتبط با این بیماری رنج می‌برید.

به‌عنوان‌مثال، اگر گیاهخوار هستید یا از مشکلات مربوط به معده، پانکراس یا روده رنج می‌برید، می‌توانید درخواست بررسی ویتامین B12 کنید. همچنین اگر برای مدت طولانی برای کاهش اسید معده دارو مصرف کرده‌اید، بررسی سطح معقول است.

سوالات متداول